Nếu thực hiện LED hóa chiếu sáng trong các lĩnh vực dân dụng, công nghiệp và công cộng, Việt Nam sẽ không cần xây thêm 14 nhà máy nhiệt điện có công suất 1.000 MW (đến năm 2030), tiết kiệm hàng chục tỉ USD. Chính quyền các tỉnh, thành có thể giảm chi cả ngàn tỉ đồng tiền điện chiếu sáng công cộng hàng năm…
Thế nhưng, thực trạng việc áp dụng đèn LED trong chiếu sáng công cộng (CSCC) ở các đô thị Việt Nam đang dừng ở con số vài tuyến đường, vài trăm bộ đèn LED…
Các chuyên gia trong lĩnh vực chiếu sáng đều nhìn nhận lợi ích của việc áp dụng đèn LED tại hội thảo “Cơ hội và thách thức – ngành chiếu sáng Việt Nam trước ngưỡng cửa hội nhập” do Hội Chiếu sáng Việt Nam và Cục hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng tổ chức trong ngày 15/4 tại TP.HCM.
Hà Nội LED hóa… đèn trang trí
Theo “Kế hoạch thực hiện Chương trình sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trên địa bàn Thành phố Hà Nội, năm 2016” (số 47/KH-UBND ngày 1/3/2016), Hà Nội sẽ “tổ chức thay thế toàn bộ các bộ đèn trang trí hiện có trên địa bàn thành phố bằng các đèn LED để nâng cao hiệu quả chiếu sáng và tiết kiệm điện năng”.
Tuy nhiên ở mảng CSCC, UBND TP. Hà Nội lại không có một quyết định “quyết liệt” như đối với đèn trang trí mà chỉ nêu chung chung “áp dụng các giải pháp quản lý, các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về chiếu sáng công cộng tiết kiệm năng lượng. Hướng dẫn, giám sát công tác đầu tư xây dựng, quản lý và vận hành hệ thống chiếu sáng công cộng tiết kiệm năng lượng”…
Ở đô thị lớn nhất cả nước là TPHCM, tình hình có khả quan hơn chút đỉnh. Theo Cty TNHH chiếu sáng công cộng TPHCM, hiện trên toàn địa bàn thành phố có 1.200 bộ đèn LED. Việc thay thế đèn LED đã giảm công suất tiêu thụ điện rất nhiều, ví dụ đường Trương Định (Quận 1) thay thế 13 bộ đèn HPS 250 W bằng 13 bộ đèn LED 113 W, đường Thành Thái nối dài (Quận 10) thay thế 39 bộ đèn HPS 250 W bằng 39 bộ đèn LED 160 W…
Theo các chuyên gia, đèn LED được chứng minh tiết kiệm hơn đèn HPS, cao áp thủy ngân… hiện đang được sử dụng CSCC từ 50 – 60% điện năng. Theo Cty TNHH MTV Chiếu sáng và Thiết bị đô thị Hà Nội, CSCC của TP Hà Nội mỗi năm tiêu thụ hết 400.000 kWh điện, kinh phí điện năng chiếm 65% tổng kinh phí duy trì hệ thống CS hàng năm, ước tính một năm TP.Hà Nội chi 130 tỉ đồng cho CSCC. Như vậy cứ mỗi 100 tỉ đồng trả tiền điện CSCC các tỉnh, thành phố có thể tiết kiệm đến 60 tỉ đồng tiền ngân sách, nếu tính trên phạm vi toàn quốc thì con số tiết kiệm sẽ lên đến cả ngàn tỉ đồng/năm.
Hệ thống đèn LED CSCC do Tập đoàn CN Quang Trung chế tạo được các chuyên gia chiếu sáng đánh giá là hệ thống LED thông minh thế hệ mới, điều khiển từ trung tâm; tiết kiệm 60% điện năng, có độ bền từ 30.000 – 50.000 giờ gấp 40 lần bóng đèn chiếu sáng công cộng thông thường.
Loay hoay bàn chuyện tiết kiệm…, LED Trung Quốc đã tràn ngập
Theo Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011 – 2020 có xét đến 2030 (Quy hoạch điện VII) đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, tổng công suất nhiệt điện đốt than khoảng 36.000 MW, tương đương với công suất lắp đặt của 36 nhà máy nhiệt điện, với số tiền phải bỏ ra đầu tư khoảng 80 tỉ USD. Đến năm 2030, tổng công suất nhiệt điện đốt than khoảng 75.000 MW, tương đương với công suất lắp đặt của 75 nhà máy nhiệt điện, với số vốn đầu tư xây dựng khoảng 170 tỉ USD.
Theo các tính toán của các chuyên gia, nếu áp dụng LED hóa trong lĩnh các lĩnh vực chiếu sáng dân dụng, chiếu sáng công nghiệp và CSCC, nhu cầu về điện năng sẽ giảm (giảm 5.962 tỉ kWh chiếu sáng dân sinh, 5 tỉ kWh công nghiệp và 3 tỉ kWh CSCC) dẫn đến có thể giảm nguồn cung tương đương với việc không cần xây thêm 14 nhà máy nhiệt điện than, tiết kiệm 33 tỉ USD đầu tư xây dựng.
Lợi ích là vậy nhưng PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến - Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật (Bộ Xây dựng), Chủ tịch Hội Chiếu sáng Việt Nam cho biết, tính đến năm 2015, nhiều chỉ tiêu đặt ra tại Định hướng chiếu sáng đô thị Việt Nam theo Quyết định 1874/QĐ – TTg ngày 11/10/2010 của Thủ tướng Chính phủ đã hoàn thành. Các công trình giao thông, công trình công cộng, đường phố chính phải được chiếu sáng bằng các sản phẩm hiệu suất cao, tiết kiệm điện sử dụng nguồn sáng LED. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, thực hiện, có nhiều vướng mắc khó khăn đã bộc lộ. Nếu không có những biện pháp tháo gỡ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển của ngành chiếu sáng.
Được biết, Hà Nội đang dự kiến kêu gọi đầu tư đèn LED cho CSCC bằng hình thức xã hội hóa theo mô hình ESCO, đó là việc các Cty đầu tư công trình CSCC bằng LED sẽ đề xuất các giải pháp kỹ thuật, cam kết hiệu quả tiết kiệm năng lượng với Chính quyền thành phố. Nhà đầu tư sẽ thu hồi vốn và lợi nhuận dựa trên việc sẽ chia sẻ khoản lợi nhuận từ việc tiết kiệm điện mà dự án mang lại (so với việc dùng hệ thống chiếu sáng cũ) trong khoảng thời gian nhất định.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hội Chiếu sáng Việt Nam, Tổng giám đốc Cty TNHH MTV Chiếu sáng và Thiết bị đô thị HN - cho biết, mô hình này các nước đã thực hiện và mang lại hiệu quả, nhưng chúng ta rất khó thực hiện vì giá thành điện của Việt Nam cho CSCC quá thấp, thời gian thu hồi từ tiền tiết kiệm điện cùng với cơ chế quản lý chồng chéo, trong khi tiền đầu tư cho LED cao, các công ty khó thu hồi vốn, không khuyến khích được họ đầu tư. Để thực hiện cần có cơ chế thống nhất giữa các cơ sở ban, ngành của TP và Bộ Tài chính để thu hồi vốn.
Một trong những thách thức đối với ngành chiếu sáng Việt Nam là việc nhập khẩu ồ ạt đèn LED từ Trung Quốc, theo GS.TS Nguyễn Đức Chiến – Phó Chủ tịch Hội Chiếu sáng Việt Nam: “Xuất khẩu sản phẩm chiếu sáng LED của Trung Quốc sang Việt Nam đạt 73,7 triệu USD, với tốc độ tăng trưởng 1.424%/năm vào quý 1.2015”. Còn theo các nhà sản xuất đèn LED trong nước, hệ thống công cụ tự vệ của các nhà sản xuất Việt Nam với các sản phẩm chất lượng kém từ Trung Quốc còn yếu, để cho các sản phẩm này chiếm lĩnh thị trường với giá rất rẻ nhưng về lâu dài sẽ gây hậu quả lớn về lượng ánh sáng kém, tuổi thọ thấp.
“Trong khi các cấp chính quyền vẫn loay hoay tìm cơ chế chính sách cho việc áp dụng đèn LED, doanh nghiệp Việt Nam loay hoay đi tìm đầu ra cho những sản phẩm của mình thì đèn LED Trung Quốc đã tràn ngập thị trường”, một nhà sản xuất đèn LED chất lượng cao trong nước nhìn nhận.
